ҲИКМАТЁР АЗ ЧӢ МЕНОЛАД ВА ЧӢ ДАРД ДОРАД

ҲИКМАТЁР АЗ ЧӢ МЕНОЛАД ВА ЧӢ ДАРД ДОРАД?حکمتیار از چه می‌نالد و چه درد دارد؟Дар ҳошияи интиқодҳои Гулбуддин Ҳикматёр аз гуфтаҳои Президенти ТоҷикистонҲикматёр ба таҳқир ниёз надорад. Таърих тамоми лаънатеро, ки дошт, бар сари ин сиёсатмадори ноком ва дарвоқеъ “мурдаи сиёсӣ” рехтааст. Таҳқири ӯ як рекломи тамомайёр аст.Ӯ 120 китоб навиштааст, ки ағлаб дар масоили исломиянд. Вай компютерро “об кардааст”. Метавонад нармафзорашро ҳам насб кунад, сахтафзорашро ҳам. Аммо бо он ҳама донише, ки дорад, ҳеҷ одам нашуд, аз таърих ку ҷои гила нест, ҳатто аз шикастҳои зиндагии худ сабақ нагирифт ва як сиёсатмадори дарунсиёҳу якрав ва ҳамеша тамғаи нокомӣ дар пешонӣ боқӣ монд.Вай як умр ба Масъуд рашк мебурд, ҳатто пас аз маргаш ва ҳоло дида мешавад, ки ҳатто ба мурдаи он бузургвор, ки ҳамоно бо аҷирони хориҷӣ, душманони озодии ватанаш меҷангад, ҳасад мебарад. Ба ин ҳам ҳасад дорад, ки Масъуд Қаҳрамони миллисту вай ҳамоно рондаи ҳар дару девор ва шахсияти манфури Афғонистону тамоми башарият. Марҳум Ҷамол Хошуқчӣ, рӯзноманигори араб, ки чанд соли пеш аз сӯи истихбороти Арабистони Саудӣ дар Туркия ба шаҳодат расид, шоҳиди ҳамон суҳбати таърихии ӯву Шаҳид Масъуд дар соли 1992 буд. Вай баъдтар навишт, ки Ҳикматёр на фақат натиҷаҳои ҷиҳод, балки Афғонистонро ҳам барбод дод ва сабаби ҷанги дохилии солҳои 90 ва мусибатҳои баъдии Афғонистон маҳз ӯст. Аз он айём бештар аз 30 сол мегузарад. Ин ҷанг идома дорад. Афғонистон месӯзад ва дар хоку хун метапад. Аз дасти нохалафҳое, монанди Ҳикматёр, ки ба хотири манфиатҳои пуштибонони худ, ватан ва мардумашонро ба ин рӯз оварданд. Ҳикматёр аз чӣ менолад?Ҳикматёр нафрати вижае ба тоҷикон дорад, он ҳам қаблан ба ин хотир, ки маҳз соли 1992 Аҳмадшоҳи Масъуд орзуҳои ӯ барои нишастан дар тахти Кобулро барбод дод. Ба қавли Хошуқчӣ, ҳамон шабе, ки қарор буд, субҳаш ӯ вориди Кобул шавад, ҳатто ҷамъеро, ки арабҳо аз қавми Пайомбар (с) низ ҳузур доштанд, дар намози хуфтан имоматӣ кард, зеро худро “амир ва имоми Афғонистон” тасаввур мекард. Ҳамон шаб тамоми мухобара (ратсия) – ҳоро кушта, ба хоб рафт. Субҳ, ки аз хоб хесту мухобараашро рӯшан кард, нерӯҳои Масъуд Кобулро гирифта буданд. Таърих собит сохт, ки он лаҳза “аморат” – и ин “амир” – и ҳанӯз тахтнадида пайдо нашуда, суқут карда буд. Ҳикматёр аз фарти девонагӣ ҳар рӯз то ҳазор ракета сари Кобул андохт кард, ҳазорҳо кобуливу ҷангиашро аз даст дод, то орзуяшро муҳаққақ кунад, ки нашуд. Вайронаҳое, ки бо гузашти 30 сол дар Кобул дида мешаванд, пайомади ҳамон ҷангҳову ракетаҳои Ҳикматёранд. Ҳоло танҳо мавзӯе, ки намехоҳад бо ӯ матраҳ кунанд, маҳз ин ҷинояти таърихӣ аст. Мутаассифона, ҳоло ҳам намефаҳмад, ки бо ин ҷиноят ӯ рӯсиёҳи таърих ва амалан “мурдаи сиёсӣ” шуда буд. Аммо мисли шутурмурғе, ки фикр мекунад, агар сарашро таги хок кунаду дигаронро набинад, дигарон ӯро намебинанд, Ҳикматёр низ бовар дорад, таърих ҷиноятҳои ӯро фаромӯш кардааст.Баъдтар “Толибон” ӯро фирор доданд ва вай худро ба оғӯши Масъуд зад. Масъуд ӯро ба Панҷшер овард ва аз он ҷо ба Тоҷикистон, сипас Эрон интиқол дод. Баъдтар Ҳикматёр эълон дошт, ки агар Паҷшерро тарк намекард, Масъуд ӯро мекушт. Бечора намефаҳмид, ки то он дам ӯ худ ва шахсияти худро дар азҳони ҷомиа куштааст. Вай мисли як «интиҳории таърих» ҳанӯз дар ҷангҳои Кобул аз байн рафта буд. Ҳамчун як инсон ҳам.Вагарна баъдтар ба Тоҷикистону Эрон, ки ӯро меҳмондорӣ карда буданд, тавҳин намекард. Соле қабл ӯ дар як суҳбаташ гуфт, ки Тоҷикистону Эрон ӯро ронданд. Раиси собиқи КДАМ – и Тоҷикистон, ки гӯё ӯро пеш карда буд, дар суҳбат бо банда Ҳикматёрро як аблаҳи намакношиносе хонда буд, ки “ҳамин қадар фаҳму фаросат дорад”.Мавқеи Тоҷикистонро, ки дар мулоқот бо вазири корҳои хориҷии Покистон аз сӯи президенти Эмомалӣ Раҳмон баён шуд, аслан ин гуна мешавад тарҷума кард: шумо қариб 50 сол аст, ки паштунҳоро пуштибонӣ мекунед, ҳоло мо ҳам тоҷиконро ҳимоят мекунем. Ин ба он маъно нест, ки Тоҷикистон нав аз тоҷикони Афғонистон ҳимоят мекунад. Дар замони ҳукумати аввали “Толибон” (1996-2001) низ Тоҷикистон аз Ҷабҳаи муттаҳиди милливу исломӣ барои наҷоти Афғонистон (Ҷабҳаи муттаҳид) таҳти раҳбарии Аҳмадшоҳи Масъуд пуштибонӣ мекард, аммо пинҳон. Тамоми кӯмакҳо, ҳатто равуомади намояндаҳо аз саросари олам бо Ҷабҳа тариқи Тоҷикистон анҷом мегирифтанд. Тоҷикистон худ даргири ҷанги шаҳрвандиву баъдтар мушкилоти иқтисодиву сиёсӣ буд. Нақшаҳои байнулмилалие ҳам барои кашонидани Тоҷикистон ба як ҷанги минтақаӣ дар ҷараён буданд, ки тафсилоташон як мавзӯи дигар аст. Аммо муҳим ин буд, ки Эмомалӣ Раҳмон ҳамон замон ҳам дар қиёс бо дигар кишварҳои минтақа дар канори Аҳмадшоҳи Масъуд буд. Ин ҷанг бо суқути “Толибон” ва ба нафъи тоҷикони Афғонистон анҷом ёфт, аммо раҳбарони онҳо ин дастоварди таърихии миллати тоҷикро барбод доданд.Ҳоло ин раҳбарон (ба истиснои ду-се нафар) ҳам ба “мурдаҳои сиёсӣ” табдил ёфтаанд ва насли ҷадид бо раҳбарии Аҳмади Масъуд рӯи саҳна меояд, ки бидуни ҳеҷ баҳс, бояд аз сӯи Тоҷикистон пуштибонӣ шавад. Бахусус ки Тоҷикистон дигар он Тоҷикистони солҳои 90 нест ва зуҳури дубораи “Толибон” хатари ҷиддӣ ба амнияти тамоми минтақа, қабл аз ҳама Тоҷикистон аст. Аз сӯи дигар, бино ба тавофуқоте, ки Тоҷикистон дар Созмони паймони амнияти дастаҷамъӣ (ОДКБ) дорад, ҳар иқдом бидуни мувофиқа бо бақия аъзои ин созмон гирифта мешавад. Вақт нишон хоҳад дод, ки кадоме аз қудратҳои ҷаҳониву минтақаӣ дар канори “Толибон” ва кадоме дар канори Ҷабҳаи Муттаҳид қарор хоҳанд гирифт.Дар ҷангҳои Афғонистон ғайрипаштунҳо, ки тоҷикон нерӯи асосӣ ва меҳварии онҳоянд, ҳамкори стратегии кишварҳои Шимол дар раъси Русия буданду хоҳанд буд. Паштунҳо аз диди стратегӣ бо тамоми тору пуди худ ба Амрикову думравони минтақаиаш пайваста буданду ҳастанд ва хоҳанд буд. Дарки ин ҳақиқат ва воқеиятҳои печидаи Афғонистон мушкил аст, аммо моҳиятан ҳама бармегардад ба мухолифати деринаи Русияву Амрико.Ин ҳама бар захмҳои хунчакони Ҳикматёр фишор меоварад ва дарди ӯро меафзояд. Вагарна сарнавишти худи ӯ маълум нест. “Толибон” худи ӯро таҳаммул надоштанду надоранд ва ҳатто Мулло Умар байъати ӯро ба хотири як инсони худхоҳу номутмаин буданаш напазируфта буд.Парвиз Мушарраф, президенти пешини Покистон, ба сароҳат гуфта буд, ки панҷшериҳо – тоҷикон монеаи бузурги таҳаққуқ (амалӣ шудан) – и барномаҳои кишвараш дар минтақа ҳастанд. Дигар раҳбарони Покистон аланӣ пуштибонӣ кардаанду мекунанд, аммо Мушарраф аз паштунҳо рӯйрост дифоъ мекард ва миёни мардуми Афғонистон тафриқа меандохт.Аммо Ҳикматёр ҳеҷ гоҳ дар бораи тафриқаандозии ӯ садо баланд накард ва нахоҳад кард, зеро нӯкар ё “ғуломбача” ва дастнишонда ҳеҷ гоҳ ҳарфи мустақил намезанад ва ҳар чӣ мегӯяд, чизест, ки аз сӯи хоҷагонаш дастур шудааст. Хулоса, вокуниши Ҳикматёр 1) як ширин кардани худ ба Толибон ва 2) ҳарфҳоеанд, ки бояд пуштибони ӯ – истихбороти Покистон гӯяд ва мухотаб фақат Тоҷикистон нест. حکمتیار از چه می‌نالد و چه درد دارد؟ در حاشیه‌ انتقادهای گلب‌الدّین حکمتیار از گفته‌های پرزیدنت تاجیکستان حکمتیار به تحقیر نیاز ندارد. تاریخ تمام لعنتی را، که داشت، بر سر این سیاستمدار ناکام و در واقع“مُردة سیاسی”ریخته است. تحقیر او یک ریکلام تمامییار است. او 120 کتاب نوشته است، که اغلب در مسائل اسلامییند. وی کامپیوتر را“آب کرده است ”. می‌تواند نرم‌افزارش را هم نصب کند، سختفزارش را هم. امّا با آن همه دانشی، که دارد، هیچ آدم نشد، از تاریخ کو جای گله نیست، حتّی از شکستهای زندگی خود سبق نگرفت و یک سیاستمدار درون‌سیاه و یکرو و همیشه تمغة ناکامی در پیشانی باقی ماند. وی یک عمر به مسعود رشک می‌برد، حتّی پس از مرگش و حالا دیده می‌شود، که حتّی به مُردة آن بزرگوار، که همانا با اجیران خارجی، دشمنان آزادی وطنش می‌جنگد، حسد می‌برد. به این هم حسد دارد، که مسعود قهرمان ملّیست و وی همانا راندة هر در و دیوار و شخصیت منفور افغانستان و تمام بشریت. مرحوم جمال خاشوقچی، روزنامه‌نگار عرب، که چند سال پیش از سوی استخبارات عربستان سعودی در ترکیه به شهادت رسید، شاهد همان صحبت تاریخی او و شهید مسعود در سال 1992 بود. وی بعدتر نوشت، که حکمتیار نه فقط نتیجه‌های جهاد، بلکه افغانستان را هم برباد داد و سبب جنگ داخلی سالهای 90 و مصیبتهای بعدی افغانستان محض اوست. از آن ایّام بیشتر از 30 سال می‌گذرد. این جنگ ادامه‌ دارد. افغانستان می‌سوزد و در خاک و خون می‌تپد. از دست ناخلفهایی، مانند حکمتیار، که به خاطر منفعتهای پشتیبانان خود، وطن و مردمشان را به این روز آوردند. حکمتیار از چه می‌نالد؟ حکمتیار نفرت ویژه‌ای به تاجیکان دارد، آن هم قبلاً به این خاطر، که محض سال 1992 احمدشاه مسعود آرزوهای او برای نشستن در تخت کابل را برباد داد. به قول خاشوقچی، همان شبی، که قرار بود، صبحش او وارد کابل شود، حتّی جمعی را، که عربها از قوم پیامبر (س) نیز حضور داشتند، در نماز خفتن امامتی کرد، زیرا خود را“امیر و امام افغانستان”تصوّر می‌کرد. همان شب تمام موخابره (رتسیه) — ها را کُشته، به خواب رفت. صبح، که از خواب خیست و موخابره‌اش را روشن کرد، نیروهای مسعود کابل را گرفته بودند. تاریخ ثابت ساخت، که آن لحظه“امارت”- ا این“امیر”- ا هنوز تختندیده پیدا نشده، سقوط کرده بود. حکمتیار از فرط دیوانگی هر روز تا هزار رکیته سر کابل انداخت کرد، هزارها کابلی و جنگیش را از دست داد، تا آرزویش را موهقّق کند، که نشد. ویرانهایی، که با گذشت 30 سال در کابل دیده می‌شوند، پیامد همان جنگها و رکیته‌های حکمتیارند. حالا تنها موضوعی، که نمی‌خواهد با او مطرح کنند، محض این جنایت تاریخی است. متأسفانه، حالا هم نمی‌فهمد، که با این جنایت او روسیاه تاریخ و عملاً“مُردة سیاسی”شده بود. امّا مثل شترمرغی، که فکر می‌کند، اگر سرش را تگ خاک کند و دیگران را نبیند، دیگران او را نمی‌بینند، حکمتیار نیز باور دارد، تاریخ جنایتهای او را فراموش کرده است. بعدتر“طالبان”او را فرار دادند و وی خود را به آغوش مسعود زد. مسعود او را به پنجشیر آورد و از آن جا به تاجیکستان، سپس ایران انتقال داد. بعدتر حکمتیار اعلان داشت، که اگر پجشیر را ترک نمی‌کرد، مسعود او را می‌کُشت. بیچاره نمی‌فهمید، که تا آن دم او خود و شخصیت خود را در اذهان جامعه کُشته است. وی مثل یک «ینتیهاری تاریخ» هنوز در جنگهای کابل از بین رفته بود. همچون یک انسان هم. وگرنه بعدتر به تاجیکستان و ایران، که او را مهمانداری کرده بودند، توهین نمی‌کرد. سالی قبل او در یک صحبتش گفت، که تاجیکستان و ایران او را راندند. رئیس سابق کدم — ا تاجیکستان، که گویا او را پیش کرده بود، در صحبت با بنده حکمتیار را یک ابله نمکناشناسی خوانده بود، که“همین قدر فهم و فراست دارد ”. موقع تاجیکستان را، که در ملاقات با وزیر کارهای خارجی پاکستان از سوی پرزیدنت امامعلی رحمان بیان شد، اصلاً این گونه می‌شود ترجمه کرد: شما قریب 50 سال است، که پشتونها را پشتیبانی می‌کنید، حالا ما هم تاجیکان را حمایت می‌کنیم. این به آن معنا نیست، که تاجیکستان نو از تاجیکان افغانستان حمایت می‌کند. در زمان حکومت اوّل“طالبان” (1996-2001) نیز تاجیکستان از جبهة متّحد ملّی و اسلامی برای نجات افغانستان (جبهة متّحد) تحت رهبری احمدشاه مسعود پشتیبانی می‌کرد، امّا پنهان. تمام کمکها، حتّی رووامد نماینده‌ها از سراسر عالم با جبهه طریق تاجیکستان انجام می‌گرفتند. تاجیکستان خود درگیر جنگ شهروندی و بعدتر مشکلات اقتصادی و سیاسی بود. نقشه‌های بینولمیللی هم برای کشانیدن تاجیکستان به یک جنگ منطقه‌ای در جریان بودند، که تفصیلاتشان یک موضوع دیگر است. امّا مهم این بود، که امامعلی رحمان همان زمان هم در قیاس با دیگر کشورهای منطقه در کنار احمدشاه مسعود بود. این جنگ با سقوط“طالبان”و به نفع تاجیکان افغانستان انجام یافت، امّا رهبران آنها این دستاورد تاریخی ملّت تاجیک را برباد دادند. حالا این رهبران (به استثنای دو-سه نفر) هم به“مُرده‌های سیاسی”تبدل یافته‌اند و نسل جدید با رهبری احمد مسعود روی صحنه می‌آید، که بدون هیچ بحث، باید از سوی تاجیکستان پشتیبانی شود. بخصوص که تاجیکستان دیگر آن تاجیکستان سالهای 90 نیست و ظهور دوبارة“طالبان”خطر جدّی به امنیت تمام منطقه، قبل از همه تاجیکستان است. از سوی دیگر، بنا به توافقاتی، که تاجیکستان در سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی (آدکب) دارد، هر اقدام بدون موافقه با بقیه اعضای این سازمان گرفته می‌شود. وقت نشان خواهد داد، که کدامی از قدرتهای جهانی و منطقه‌ای در کنار“طالبان”و کدامی در کنار جبهة متّحد قرار خواهند گرفت. در جنگهای افغانستان غیرپشتونها، که تاجیکان نیروی اساسی و محوری آنهایند، همکار استراتژی کشورهای شمال در رأس روسیه بودند و خواهند بود. پشتونها از دید استراتژی با تمام تار و پود خود به امریکا و دومروان منطقی‌اش پیوسته بودند و هستند و خواهند بود. درک این حقیقت و واقعیتهای پیچیدة افغانستان مشکل است، امّا ماهیتاً همه برمی‌گردد به مخالفت دیرینة روسیه و امریکا. این همه بر زخمهای خون‌چکان حکمتیار فشار می‌آورد و درد او را می‌افزاید. وگرنه سرنوشت خود او معلوم نیست. “طالبان”خود او را تحمل نداشتند و ندارند و حتّی ملّا عمر بیعت او را به خاطر یک انسان خودخواه و نامطمئن بودنش نپذیرفته بود. پرویز مشرّف، پرزیدنت پیشین پاکستان، به صراحت گفته بود، که پنجشیریها — تاجیکان مانعه بزرگ تحقق (عملی شدن) — ا برنامه‌های کشورش در منطقه هستند. دیگر رهبران پاکستان علنی پشتیبانی کرده‌اند و می‌کنند، امّا مشرّف از پشتونها رویراست دفاع می‌کرد و میان مردم افغانستان تفرقه می‌انداخت. امّا حکمتیار هیچ گاه در بارة تفرقه‌اندازی او صدا بلند نکرد و نخواهد کرد، زیرا نوکر یا“غلام‌بچه”و دست‌نشانده هیچ گاه حرف مستقل نمی‌زند و هر چه می‌گوید، چیزیست، که از سوی خواجگانش دستور شده است. خلاصه، واکنش حکمتیار 1) یک شیرین کردن خود به طالبان و 2) حرفهایند، که باید پشتیبان او — استخبارات پاکستان گوید و مخاطب فقط تاجیکستان نیست.